In de media is de laatste tijd veel te doen over de aansprakelijkheid van opdrachtgevers richting zelfstandigen. Directe aanleiding hiervoor is een recente uitspraak van de Hoge Raad. In deze zaak liep een zelfstandig onderhoudsmonteur tijdens het repareren van een machine ernstig letsel op ten gevolge van een arbeidsongeval. Tijdens de uitvoering van zijn werkzaamheden liep de machine vast. De zelfstandige klom bovenop de machine, zakte door een explosieluik en viel in een draaiende schroef, met ernstig letsel tot gevolg. Eén been is boven de knie geamputeerd. De zelfstandige had zelf geen verzekering en legde daarom een claim neer bij zijn opdrachtgever.
De wet
Kort gezegd is een opdrachtgever op grond van de wet niet alleen aansprakelijk voor de schade die zijn werknemers lijden tijdens de uitoefening van de werkzaamheden binnen het bedrijf, maar is de opdrachtgever ook aansprakelijk in het geval van een uitzendkracht of stagiaire. Het is tot nu toe onduidelijk of deze aansprakelijkheid ook geldt in het geval van een ZZP’er.
Oordeel Hoge Raad
In de uitspraak stelt de Hoge Raad dat de wet personen moet beschermen die zich, wat betreft de door de werkgever in acht te nemen zorgverplichtingen, in een vergelijkbare positie bevinden als een werknemer. Zelfstandigen vallen onder de groep personen die gelijkgesteld worden aan een werknemer.
Of een opdrachtgever daadwerkelijk aansprakelijk is, hangt vervolgens wel weer af van de omstandigheden van het geval. Van belang hierbij is bijvoorbeeld de feitelijke verhouding tussen de betrokkenen, de aard van de werkzaamheden, de mate waarin de opdrachtgever invloed heeft op de werkomstandigheden, etc.
In deze zaak was de opdrachtgever volgens de Hoge Raad wel aansprakelijk. De Hoge Raad overwoog hierbij onder andere dat de reparatiewerkzaamheden tot de normale bedrijfsactiviteiten van de opdrachtgever behoorden.
Conclusie
Met andere woorden een opdrachtgever kan ook aansprakelijk worden gesteld bij ongevallen en letsel van een zelfstandige, maar dit is wel genuanceerd. Zelfstandigen zijn in dit opzicht zeker niet gelijk gesteld aan werknemers. Zelfstandigen werken nog steeds voor eigen rekening en risico. Alleen in specifieke omstandigheden, wanneer zelfstandigen werkzaamheden verrichten die ook door werknemers worden gedaan, kan een opdrachtgever aansprakelijk worden gesteld. Maar ook hier zijn weer uitzonderingen mogelijk.
Tips voor de opdrachtgever
Een opdrachtgever kan de aansprakelijkheid niet uitsluiten. Wat wel kan, is goede afspraken maken met degene die wordt ingehuurd, bijvoorbeeld over verzekeringen en het gebruik van veilig gereedschap of het dragen van bepaalde kleding gericht op de veiligheid. En tot slot altijd goed verzekerd zijn en blijven.
Toekomst
Er zijn wetswijzigingen in de maak waarin het de bedoeling is om een gelijk beschermingsniveau tot stand te brengen tussen werknemers en zelfstandigen. Door de SER is vorig jaar al geadviseerd om meer Arbo-regels op zelfstandigen van toepassing te laten zijn. De regering sluit zich hierbij aan, maar stelt zich daarbij wel op het standpunt dat dit alleen geldt op plekken waar werknemers en zelfstandigen hetzelfde werk doen. De keuzevrijheid en eigen verantwoordelijkheid van de ondernemer moet het uitgangspunt blijven.
Het is dus afwachten welke wetswijzigingen worden doorgevoerd. Pas daarna is meer te zeggen over de aansprakelijkheid van opdrachtgevers voor zelfstandigen.